Những ông bà chủ nhỏ, những cá nhân kinh doanh bán lẻ, thường được xem là biểu tượng của sự tự do – tự mình làm chủ, tự quyết định, tự hưởng lợi nhuận. Nhưng đằng sau sự tự do tưởng chừng đáng mơ ước đó là vô số gánh nặng và “nỗi đau” thầm lặng mà chỉ người trong cuộc mới thấu.

Đó là lý do mô hình Hợp tác xã (HTX) ra đời. Nhưng nếu bạn vẫn đang chần chừ, hãy xem liệu bạn có đang phải đối mặt với 5 “nỗi đau” kinh điển này khi hoạt động một mình không.

1. Nỗi đau bị chèn ép giá đầu vào

Đây là nỗi đau rõ ràng và thường trực nhất.
Khi bạn là một tiệm tạp hóa nhỏ, một cửa hàng bán lẻ độc lập, bạn nhập hàng với số lượng bao nhiêu? Vài thùng sữa, dăm ba thùng bia, một ít bánh kẹo. Bạn phải chấp nhận mức chiết khấu thấp từ nhà phân phối hoặc đại lý cấp hai, cấp ba. Bạn không có tiếng nói, không thể đàm phán.

• Một mình: Bạn nhập 10 thùng, chiết khấu 5%.
• Tham gia HTX: HTX (gồm 50 tiệm như bạn) sẽ đại diện đàm phán, nhập thẳng từ nhà máy 1.000 thùng, chiết khấu có thể lên đến 15-20%. HTX chia lại cho bạn với giá “gốc” + một phần chi phí vận hành. Lợi thế cạnh tranh về giá của bạn ngay lập tức thay đổi.

Khi không tham gia HTX, bạn chấp nhận cuộc chơi mà ở đó, bạn mãi mãi là người bị động về giá.

2. Nỗi đau “con thuyền đơn độc” trước rủi ro

Kinh doanh là một hành trình đầy rủi ro. Và khi bạn là một hộ kinh doanh cá thể, bạn đang đặt cược bằng toàn bộ tài sản của mình.

• Thị trường biến động, hàng tồn kho, bạn tự ôm.
• Gặp vấn đề pháp lý, tranh chấp… bạn tự mình xử lý.
• Bạn ốm đau, tai nạn… cửa hàng đóng cửa, doanh thu bằng không.

Đây là “nỗi đau” của trách nhiệm vô hạn. Trong khi đó, HTX là một tổ chức có tư cách pháp nhân. Khi tham gia, trách nhiệm của bạn chỉ giới hạn trong phần vốn góp của mình. Các rủi ro về thị trường, pháp lý… sẽ có cả một tập thể cùng gánh vác, cùng xử lý. Một mình bạn có thể yếu, nhưng nhiều người gộp lại sẽ tạo thành một bức tường vững chắc.

3. Bài toán “đầu ra” luẩn quẩn, không lối thoát

Bạn có hàng tốt, nhưng làm sao để bán được nhiều? Làm sao để đưa hàng vào siêu thị, vào các bếp ăn công nghiệp, hay thậm chí là xuất khẩu?
Là một cá nhân, bạn không đủ tư cách pháp nhân để ký những hợp đồng lớn. Bạn không có ngân sách để xây dựng thương hiệu. Bạn chỉ có thể bán lẻ cho khách quen trong khu vực.
HTX giải quyết “nỗi đau” này bằng cách:

• Xây dựng thương hiệu chung: Tạo ra một nhãn hàng chung (ví dụ như các sản phẩm OCOP) uy tín, được thị trường biết đến.
• Ký hợp đồng lớn: HTX có tư cách pháp nhân, đủ năng lực để đàm phán và ký các hợp đồng bao tiêu sản phẩm với số lượng lớn, đảm bảo đầu ra ổn định cho tất cả thành viên.

Không vào HTX, bạn chấp nhận “cái ao làng” của mình, trong khi HTX đang vươn ra “biển lớn”.

4. Cái bẫy “mãi không lớn được”

Bạn đã bao giờ muốn mở rộng quy mô, mở thêm chi nhánh thứ hai, thứ ba? Bạn đã bao giờ muốn vay một khoản vốn lớn từ ngân hàng để nâng cấp cửa hàng?
Là hộ kinh doanh, bạn sẽ gặp vô vàn rào cản. Ngân hàng rất e ngại cho HKD vay vốn lớn vì rủi ro cao và thiếu minh bạch. Bản thân mô hình HKD cũng bị pháp luật “trói” trong một quy mô nhất định.
Chiếc áo “hộ kinh doanh” đã trở nên quá chật. HTX, với tư cách pháp nhân, lại dễ dàng tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi của ngân hàng và các chính sách hỗ trợ của nhà nước. Tham gia HTX là cách để bạn “lớn lên” cùng tập thể, thay vì mãi mãi “lùn” một mình.

5. Sự đơn độc trong “biển” thông tin và công nghệ

• Đối thủ của bạn đang dùng phần mềm quản lý bán hàng mới, bạn có biết không?
• Nhà nước vừa có chính sách hỗ trợ chuyển đổi số cho hộ kinh doanh, bạn có nghe không?
• Xu hướng tiêu dùng mới là gì, sản phẩm nào sắp “hot”, bạn có nắm được không?

Khi làm một mình, bạn hoàn toàn đơn độc. Bạn tự mình dò dẫm, tự mình học hỏi (thường là từ thất bại). HTX hoạt động như một “mái nhà chung”, nơi các thành viên chia sẻ kinh nghiệm, nơi ban quản trị cập nhật các thông tin, chính sách mới. HTX có thể tổ chức các buổi tập huấn, đầu tư chung một hệ thống công nghệ để tất cả cùng sử dụng.

Lời kết

“Tự do” kinh doanh một mình đôi khi đồng nghĩa với “đơn độc” và “mạo hiểm”. Việc tham gia Hợp tác xã không phải là từ bỏ sự tự do, mà là lựa chọn một chiến lược thông minh hơn: giảm rủi ro, tăng lợi thế cạnh tranh, và đi xa hơn cùng nhau.

Nếu bạn vẫn đang gồng mình gánh chịu cả 5 “nỗi đau” trên, có lẽ đã đến lúc nghiêm túc suy nghĩ về một hướng đi mới.